Wat is moiré en waarom is het belangrijk in drukwerk

Moiré is een zichtbaar patroon van strepen of golven dat ontstaat wanneer twee regelmatige patronen elkaar kruisen. In drukwerk gaat het vaak om de rasterpunten van verschillende kleurkanalen die elkaar verstoren. Je ziet dan ongewenste ringen, rozetten of zigzag lijnen in plaats van een rustig beeld. Dit valt extra op in egale vlakken en in beelden met fijne texturen zoals stoffen, bakstenen of dakpannen. Begrip van moiré helpt je om scherper en rustiger drukwerk te maken. Het voorkomt klachten en bespaart tijd en kosten. De Drukwerk Specialist deelt graag kennis zodat je moiré voorkomt nog voordat je op de pers staat.

Hoe ontstaat moiré

Moiré ontstaat door interferentie. Twee patronen liggen over elkaar met vergelijkbare hoek of dichtheid. In drukwerk gaat het om rasterpunten van de verschillende CMYK kanalen. Als de hoeken te dicht bij elkaar liggen of als de rasterfrequenties te veel op elkaar lijken, dan verschijnen storende patronen. Het kan ook ontstaan wanneer je een foto met fijne herhaling gebruikt. Denk aan een colbert met vissengraat, een linnen stof of een dak met veel identieke pannen. Ook scannen of fotograferen van eerder gedrukt beeld geeft snel moiré, omdat je een bestaand raster opnieuw rastert.

• Onjuiste combinatie van rasterhoeken tussen de CMYK kanalen.
• Rasterfrequenties die te dicht bij elkaar liggen.
• Beelden met herhalende patronen zoals weefsels en roosters.
• Vergroten of verkleinen van een beeld waardoor patronen elkaar net raken.
• Scannen of fotograferen van reeds gedrukt materiaal zonder descreen of blur.
• Weergave op scherm kan ook moiré geven, maar dat staat los van drukwerk.

Hoe herken je moiré

Je herkent moiré aan golvende patronen, rozetten of trapjes die in het beeld lijken te liggen. Soms zie je een regenboog effect bij bepaalde stoffen of dunne lijntjes. Als je het papier kantelt of het beeld inzoomt, dan verandert het patroon mee. Kijk vooral naar gebieden met fijne lijnen of herhaling. Als jij twijfelt, maak dan een proefdruk op de uiteindelijke papiersoort en beoordeel het onder goed licht. De Drukwerk Specialist adviseert om beelden altijd op 100 procent te bekijken, zodat je kleine verstoringen op tijd ziet.

• Golven of ringen in egale vlakken.
• Zigzag lijnen bovenop texturen zoals stof of gaas.
• Kleurzwemen in neutrale tinten, vooral bij stoffen en bakstenen.
• Beweging in het patroon wanneer je het vel kantelt.

Praktische tips om moiré te voorkomen

Met de juiste keuzes in beeldbewerking, lay out en drukinstellingen beperk je het risico op moiré flink. Zet de basis goed in je bestand en kies een rasterinstelling die past bij papier, resolutie en onderwerp. De volgende punten geven houvast.

• Kies beproefde rasterhoeken voor CMYK. Veel gebruikt zijn C 15 graden, M 75 graden, Y 0 graden en K 45 graden.
• Stem rasterfrequentie af op papier en resolutie. Een te hoge frequentie op grover papier verhoogt de kans op verstoring.
• Gebruik waar mogelijk een stochastisch raster ook wel FM raster. Dit verdeelt puntjes willekeurig en verkleint kans op moiré.
• Vermijd scannen van reeds gedrukte beelden. Werk met originele foto of bronbestand.
• Moet je toch scannen. Gebruik een descreen instelling of geef het beeld een lichte blur. Werk bij voorkeur per kanaal en test subtiel.
• Verklein of vergroot problematische beelden iets. Een kleine schaalwijziging doorbreekt vaak de interferentie.
• Roteer een beeld enkele graden wanneer je een herhalend patroon ziet. Zo haal je hoeken uit elkaar.
• Pas voorzichtig verscherping toe. Te agressieve verscherping benadrukt fijne patronen en kan moiré versterken.
• Maak een proefdruk op het gekozen materiaal en controleer onder neutraal licht.

Moiré in verschillende druktechnieken

Offset druk werkt met halftoonraster en vraagt om strikte controle op rasterhoek en frequentie. Digitale perssystemen gebruiken vaak eigen rastertechnieken en combineren AM en FM patronen. Dat helpt tegen moiré, maar een beeld met sterke herhaling kan alsnog problemen geven. Textieldruk en zeefdruk geven extra risico bij fijne patronen en dunne lijnen. Grootformaat met inkjet is doorgaans minder gevoelig, maar foto van een geprint oppervlak kan alsnog moiré laten zien. De Drukwerk Specialist kijkt per techniek naar het juiste rastertype, zodat beeld en materiaal bij elkaar passen.

Veelgemaakte misverstanden

Hogere resolutie lost moiré niet automatisch op. Een extreem hoge dpi zonder juiste rasterhoek kan het effect zelfs sterker maken. Moiré is ook niet hetzelfde als banding of strepen door de pers. Banding komt vaak door machine instellingen of inktverdeling. Moiré komt door interferentie tussen patronen. Ook geldt dat een beeldscherm moiré kan tonen dat je op druk niet ziet en andersom. Beoordeel daarom op een proefdruk en niet alleen op het scherm.

Controlelijst voor je bestanden en proefdruk

• Beelden op 100 procent controleren op fijne patronen en stofstructuren.
• Rasterhoeken en rasterfrequentie afspreken per techniek en papiersoort.
• Waar nodig stochastisch raster inzetten voor kritische beelden.
• Geen herdrukte scans gebruiken. Altijd vragen naar een bronbestand.
• Proefdruk maken en onder neutraal licht beoordelen op moiré.
• Afspraken vastleggen in het drukwerkdossier voor herhaalopdrachten.

De Drukwerk Specialist en moiré in jouw drukwerk

Heb je een beeld dat gevoelig is voor moiré of wil je advies over rasterhoek en frequentie. Neem contact op met De Drukwerk Specialist. We denken mee over beeldkeuze, rastertype en proefdruk. Zo ga je met zekerheid naar de pers. Vraag gerust om meer informatie of een vrijblijvende offerte.