Wat is vezelrichting

Vezelrichting is de richting waarin de meeste papiervezels liggen. Die richting ontstaat in de papiermachine en heet ook de machinerichting. In drukwerk is dit belangrijk omdat vezelrichting invloed heeft op vouwen, rillen, scheuren, vlakliggendheid en zelfs op de levensduur van een product. Kies je de juiste vezelrichting, dan krijg je strakke vouwen, minder scheurvorming en een netter eindresultaat. Zo haal je meer uit je drukwerk en voorkom je problemen tijdens afwerking en gebruik.

Hoe ontstaat vezelrichting tijdens productie

Tijdens de papierproductie stroomt de pulp in één richting over een bewegende zeef. De vezels richten zich grotendeels mee met die stroming. Dat is de machinerichting. De richting haaks daarop noem je de dwarsrichting. Door dit productieproces gedraagt papier zich niet in elke richting hetzelfde. Langs de vezelrichting is het papier meestal stijver en scheurt het rechter. Dwars daarop is het papier vaak wat buigzamer en scheurt het grilliger.

Waarom vezelrichting telt in drukwerk

• Vouwen en rillen. Vouw je mee met de vezelrichting, dan krijg je een strakke vouw met minder kans op barsten van de bedrukking. Tegen de vezelrichting zie je sneller haarscheurtjes en breuk. Rillen helpt dit beperken, vooral bij zwaardere gramgewichten of bij tegenlopende vouwen.
• Boekbinding en brochures. Bij brocheren en vergaren wil je de vezelrichting parallel aan de rug. Zo opent het boek mooier, blijft de rug netter en krijgt het binnenwerk minder spanning.
• Omslagen en kaften. Laat je de vezelrichting van de omslag ook parallel aan de rug lopen, dan verklein je kans op kromtrekken en scheuren bij het vouwen en lijmen.
• Vlakliggendheid. Posters, flyers en insteekvellen blijven mooier vlak als je de vezelrichting afstemt op formaat, omgeving en toepassing. Vocht en temperatuur hebben minder vat als de richting goed gekozen is.
• Scheuren en stanzen. Scheuren gaat rechter mee met de vezelrichting en onregelmatiger dwars daarop. Ook bij stansen en perforeren zie je verschil in randkwaliteit en breukgevoeligheid.
• Loop door machines. Invoer in vouwmachine, rilmachine of binder gaat stabieler als de vezelrichting logisch ligt ten opzichte van de bewerking.

Belangrijke begrippen en aanduidingen

Leveranciers geven vezelrichting op verschillende manieren aan. Soms staat er een pijl op het pak. Soms is één maat onderstreept. De onderstreepte maat ligt dan parallel aan de vezelrichting. Je komt ook afkortingen tegen zoals LG voor long grain en SG voor short grain. In het Nederlands spreek je vaak over langlopend en kortlopend. Langlopend betekent dat de vezelrichting evenwijdig is aan de langste zijde van het vel. Kortlopend betekent evenwijdig aan de kortste zijde.

Hoe herken je de vezelrichting zelf

• Vouwtest. Vouw een smalle strook papier één keer zonder te rillen. Vouw je mee met de vezelrichting, dan zie je een strakke vouw met weinig barstjes. Tegen de vezelrichting geeft meer weerstand en eerder breuk.
• Scheurtest. Scheur twee gelijke stroken in verschillende richtingen. Mee met de vezels scheurt rechter en met minder rafels. Dwars erop loopt de scheur sneller uit de lijn en rafelt meer.
• Buigtest. Buig een vel licht in beide richtingen. Vaak buigt papier soepeler dwars op de vezels en stijver parallel aan de vezels.
• Nattest met een hoekje. Maak een klein hoekje een beetje vochtig. Het papier trekt het sterkst in de richting dwars op de vezels. Aan de hand van de lichte kromming kun je een indruk krijgen van de richting.

Vezelrichting per toepassing

• Folders. Plaats de hoofdvouw bij voorkeur mee met de vezelrichting. Rillen helpt altijd bij zwaarder papier en bij bedrukking met veel inkt op de vouw.
• Tijdschriften en boeken. Kies binnenwerk en omslag met vezelrichting parallel aan de rug. Zo open je prettig en blijft het product langer mooi.
• Visitekaartjes en kaarten. Bij enkelvouwen kies je mee met de vezelrichting. Zonder vouwen speelt het minder, al kan de vlakliggendheid nog steeds voordeel hebben van de juiste richting.
• Verpakkingen. Rillen en vouwen langs de vezelrichting geeft strakke lijnen en sterkere hoeken. Tegen de vezelrichting moet je extra zorgvuldig rillen.
• Posters en displays. Stem de vezelrichting af op formaat en gebruik. Denk aan omgevingen met wisselend klimaat. De juiste richting helpt kromtrekken beperken.

Praktische tips voor keuze en planning

• Start met de afwerking. Bepaal eerst waar de rug of hoofdvouw komt en kies daarna het papier en het snijplan passend bij de vezelrichting.
• Let op gramgewicht en afwerking. Zwaarder papier en gevoelige bedrukking vragen eerder om rillen, vooral als je tegen de vezelrichting vouwt.
• Controleer de aanduiding van het papier. Kijk naar pijlen, onderstrepingen of termen als langlopend en kortlopend. Twijfel je, doe een snelle vouw of scheurtest.
• Denk aan milieu en opslag. Schommelingen in temperatuur en luchtvochtigheid beïnvloeden papier dwars en langs de vezelrichting anders. Bewaar papier vlak en geef het tijd om te acclimatiseren.

De expertise van De Drukwerk Specialist

Een goede keuze van vezelrichting maakt het verschil tussen prima en perfect drukwerk. De Drukwerk Specialist kijkt standaard naar vezelrichting bij advies over papier, vouwen, rillen en binden. Zo verklein je risico op barsten, scheuren en kromtrekken en haal je het beste uit ontwerp en afwerking. Heb je vragen over vezelrichting of wil je advies voor jouw drukwerk. Neem contact op met De Drukwerk Specialist voor meer informatie of een offerte.