Raster rasterpunten zijn kleine punten die samen een afbeelding en kleur opbouwen in drukwerk. Je kijkt niet naar een doorlopende toon, maar naar een slimme verdeling van puntjes per kleurkanaal. Door de grootte en de plaats van die punten te variëren, ontstaat detail, diepte en vloeiende overgangen. Een goed gekozen raster levert scherpe beelden, stabiele kleuren en een voorspelbaar eindresultaat. Dat maakt raster rasterpunten een kernbegrip voor iedereen die vaker met drukwerk werkt.

Hoe werkt een raster in drukwerk

Bij full color druk werk je met vier basiskleuren. Cyaan, magenta, geel en zwart. Elke kleur krijgt een eigen patroon van rasterpunten. Kleine punten in lichte gebieden en grotere punten in donkere delen. De pers zet die punten snel en precies op papier en jouw oog mengt ze optisch tot een toon of kleurvlak. Zo zie je een foto met zachte overgangen, terwijl die foto in feite uit kleine stippen bestaat.

Je herkent vaak een fijn rozetpatroon in vlakke gedeelten. Dat patroon ontstaat doordat de rasterhoeken van de vier kleuren elkaar slim kruisen. Zo houd je detail in de afbeelding en voorkom je storende patronen.

Rasterfrequentie en resolutie

De rasterfrequentie drukt men uit in lines per inch. Lpi. Hoe hoger de lpi, hoe fijner de punten en hoe meer detail je kunt weergeven. Een hoge lpi vraagt om stabiele persomstandigheden en geschikt papier. Een lagere lpi past beter bij ruwer papier of groot formaat werk met kijkafstand.

• Kranten en ruw papier. 85 tot 100 lpi.
• Commercieel drukwerk zoals folders en magazines. 133 tot 150 lpi.
• Kunstdruk en high end brochures. 175 tot 200 lpi of hoger.
• Verpakkingen en golfkarton. vaak 60 tot 100 lpi.

Verwar lpi niet met ppi of dpi. Ppi gaat over de resolutie van je beeldbestand. Dpi gaat over afdruk of belichterresolutie. Een praktische richtlijn. kies een ppi die ongeveer 1,5 tot 2 keer de lpi is. Bij 150 lpi werkt een beeld met 225 tot 300 ppi uitstekend. Een hogere ppi dan nodig geeft geen extra detail op papier en vergroot alleen je bestand.

Puntvorm en rasterhoek

Rasterpunten hebben verschillende vormen. Iedere vorm heeft eigen voordelen in bepaalde toonbereiken.

• Ronde punten. vriendelijk verloop en veilig in middentonen.
• Ovale punten. goed voor lastige overgangen tussen licht en donker.
• Vierkante punten. meer scherpte langs randen, maar iets meer risico op patroonvorming.

Naast puntvorm spelen rasterhoeken een grote rol. Elke kleur krijgt een eigen hoek om moiré te beperken en een mooi rozet te creëren. Een veelgebruikte set. cyaan 15 graden, magenta 75 graden, geel 0 of 90 graden, zwart 45 graden. Kleine variaties per pers of papier zijn mogelijk, zolang de onderlinge verhoudingen kloppen.

AM raster en FM raster

Je komt grofweg twee rastertypen tegen. AM raster en FM raster. Bij AM raster. amplitude modulatie. staan punten op een vast grid en varieert de puntgrootte. AM levert rustige vlakverlopen en voorspelbare drukkarakteristieken. Wel vraagt AM aandacht voor moiré in beelden met fijne patronen zoals stof of beeldschermen.

FM raster. frequentie modulatie. noemt men ook stochastisch raster. De puntgrootte blijft vrijwel gelijk, maar de spreiding en het aantal punten per gebied veranderen. FM geeft zeer fijne detailweergave en veel minder moiré. Het vraagt een schone, stabiele productie, omdat kleine variaties in inkt en papier sneller zichtbaar zijn. Grote egale vlakken kunnen iets levendiger ogen dan bij AM.

Invloed van papier en inkt op punttoename

Inkt vloeit op papier altijd een beetje uit. Daardoor groeit het rasterpunt. Dit fenomeen heet punttoename. Te veel punttoename maakt donkere partijen dicht en haalt detail weg. Te weinig punttoename laat beelden flets overkomen. Je stuurt punttoename met techniek en materiaalkeuze.

• Papier. gecoat papier beperkt uitvloei en houdt detail. Ongescoate of ruwe papiersoorten geven meer punttoename.
• Inkt en vocht. viscositeit, oppervlaktespanning en het vochtigingssysteem beïnvloeden puntgroei.
• Drukspanning en snelheid. te hoge druk of een te hoge snelheid vergroot de punt.
• Druktechniek. offset geeft andere punttoename dan flexo of zeefdruk. Flexo vraagt vaak een lagere lpi.

Met kalibratie en toonwaardecorrecties in de voorbereiding stuur je de punttoename terug naar het beoogde resultaat. Meetwaarden en vaste profielen helpen daarbij.

Valkuilen en praktische tips

• Kies een lpi die past bij het papier en de kijkafstand. Een te hoge lpi op ruw papier levert geen extra detail.
• Houd je beeldresolutie in verhouding. ongeveer 1,5 tot 2 keer de lpi.
• Voorkom moiré in foto’s van stoffen, fijne roosters of beeldschermen. Een lichte onscherpte of een aangepaste schaal helpt.
• Plaats tekst en fijne lijnen niet in een gerasterd kanaal. Zet zwarte tekst bij voorkeur zuiver zwart en vector.
• Let op vignetten en zachte verlopen. kies een puntvorm en rastertype die soepel doorlichten zonder plotselinge stappen.
• Vraag om een proef of softproof bij kritische beelden. Zo zie je of detail en tinten netjes lopen.

Raster in verschillende druktechnieken

Offset gebruikt zowel AM als FM raster en bereikt zeer hoge lpi op gecoate papiersoorten. Digitaal tonerbased printen werkt vaak met eigen rasters en geeft stabiele resultaten bij middelhoge lpi. Inkjet op groot formaat combineert druppelgrootte, ditherpatronen en resolutie om op afstand een glad beeld te geven. Flexo en zeefdruk vragen een lagere lpi door het reliëf van platen of gaas, maar leveren sterke kleurvlakken en veel dekking. In elke techniek maak je dezelfde afweging. detail, stabiliteit, papier en doel van het drukwerk.

Samenvatting en contact

Raster rasterpunten vormen de basis van toon en kleur in drukwerk. Met de juiste rasterfrequentie, puntvorm en rasterhoeken bereik je een scherp en rustig beeld. Papier, inkt en techniek beïnvloeden punttoename en daarmee de uiteindelijke look. Heb je vragen over de beste rasterkeuze voor jouw project. Neem contact op met De Drukwerk Specialist voor advies of een offerte. Samen kiezen we een aanpak die past bij jouw drukwerk en jouw kwaliteitsdoel.